TRUNG QUỐC VÀ NHỮNG VÁN BÀI ĐANG CHỜ LẬT

Trung Quốc đang trong kế hoạch muốn thôn tính nền kinh tế tại châu Á bằng các con bài chiến lược của mình. Chúng được hình thành từ từ tại những thời điểm khác nhau và được ngụy tranh bằng những khẩu hiệu khác nhau. Chi phối kinh tế sẽ tác động đến chính trị, và với một liên minh có sẵn, Trung Quốc cũng sẽ tác động đến các quyết định quan trọng tại một số quốc gia mà Trung Quốc nhắm tới. Các quân bài lớn mà Trung Quốc đang dần mở ra trên ván bài của mình có thể điểm qua:
Đội quân không tiếng súng đang hoạt động tại Việt Nam 
Asian với vai trò giải quyết tranh chấp trên biển Đông 
Vùng nhận dạng phòng không - đường lưỡi bò trên không

1.     Ngân hàng đầu tư cơ sở hạ tầng Châu Á (AIIB)

Ngày 29/6/2015, tại Bắc Kinh cùng với đại diện hơn 50 Quốc gia khác như Pháp, Đức, Anh đã ký hiệp định chính thức thành lập Ngân hàng Đầu tư Cơ sở hạ tầng Châu Á (AIIB) theo sáng kiến của Trung Quốc ( Trung Quốc chiếm 30% vốn và có phiếu phủ quyết trong AIIB). Mỹ lo ngại sự thiếu minh bạch bởi nhìn thấy đây sẽ là tổ chức đe dọa đến các chế định tài chính khác như Ngân hàng Thế giới (nơi mà Mỹ có quyền chi phối), và Ngân hàng phát triển Châu Á (Mỹ và Nhật Bản đóng góp nhiều nhất). Chính quyền ông Obama đã vận động mạnh mẽ để chống lại AIIB, nhưng bị các đồng minh của mình cô lập, bởi những lợi ích mà các quốc gia này đạt được khi tham gia AIIB. Mỹ đang kéo lại sức ảnh hưởng của mình trong chính sách xoay trục sang Châu Á bằng một thỏa thuận thương mại mang tên Hiệp định thương mại xuyên Thái Bình Dương (TPP), và chịu áp lực về chính trị ngay tại Mỹ để TPP được thông qua – một hiệp định mà Trung Quốc không tham dự.

Các quốc gia Đông Nam Á như Philippines, Thái Lan, Singapore, Malaysia, Việt Nam đều không vội vã gia nhập AIIB, nhưng đây lại là khu vực thiếu nguồn vốn cho đầu tư cơ sở hạ tầng. Nên việc gia nhập AIIB của các quốc gia trong khu vực ASEAN chỉ là vấn đề thời gian.

Những bước đi có tầm nhìn của Trung Quốc trong lĩnh vực tiền tệ và thương mại đang dần gạt đi ảnh hưởng của Mỹ và làm cho chính sách xoay trục của Mỹ gặp phải những khó khăn từ cả những chính đồng minh của mình. Đây sẽ là những biện pháp kiểm soát tinh vi đối với các nên kinh tế ngày càng trở nên phụ thuộc vào Trung Quốc.

2.                 Con đường tơ lụa trên biển (MSR)

Tháng 10/2013, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã công bố ý tưởng của mình về Con đường tơ lụa trên biển thế kỷ 21 (MSR) trong diễn văn đọc trước Quốc hội Indonesia nhân chuyến thăm chính thức nước này. Nhưng vì tính chưa rõ ràng nên MSR mới chỉ là đanh trong quá trình hình thành chứ chưa phải là triển khai một kế hoạch.

Với việc kiểm soát đường biển và lối thoát chiến lược này khi MSR hình thành sẽ liên quan đến 37 quốc gia từ Trung Quốc đến châu Phi và Trung Đông. Cùng với người anh em sinh đôi “Con đường tơ lụa” trên bộ trải dài từ Trung Quốc xuyên qua Trung Á để tới châu Ấu. Hợp nhất lại một chiến lược “ một vành đai, một con đường” với số vốn hơn 140 tỷ USD sẽ là công cụ để Trung Quốc bành trước ảnh hưởng ra khắp thế giới, làm mờ nhạt đi sức ảnh hưởng của ASEAN khi các quốc gia khu vực này đồng ý gia nhập, nó mâu thuẫn với sáng kiến Á – Âu của Moskva, khi tranh giành sự ảnh hưởng của Nga tại Trung Á.

Hai câu hỏi lớn đặt ra đối với MSR: đâu là động cơ sâu xa của Trung Quốc sau sáng kiến này?; Hải quân và cơ quan thực thi luật pháp trên biển của Trung Quốc sẽ đóng vai trò gì trong MSR? Thì lại là vấn đề nhạt nhòa khi được hỏi đến.

Nhưng để đạt được sự thuận lợi ở các quốc gia, nơi mà hai con đường đi qua sẽ rất khó khăn, và ông Tập Cận Bình sẽ có tác động như thế nào khi chỉ có 8 năm nữa trong nhiệm kỳ?. Một kế hoạch dài hạn sẽ kéo dài trong hơn thập kỷ, trước mắt để đạt được sự hấp dẫn của chương trình “Một vành đai, một con đường”, Trung Quốc đang tìm kiếm mọi cách khác nhau để tài trợ cho những dự án tại các nước, AIIB sẽ là công cụ để thực hiện, bởi ở Trung Á và Đông Nam Á, hầu hết các nước đều cần cải thiện cơ sở hạ tầng.

3.                 Vùng nhận dạng phòng không (ADIZ)

Tháng 11/2013, khi Trung Quốc tuyên bố - mà không có lời cảnh báo chính thức nào về một Vùng nhận dạng phòng không (ADIZ), ở biển Hoa Đông. Hành động đơn phương này đã châm ngòi cho những cuộc tranh cãi về tình logic của động thái này từ Trung Quốc. Rằng trong tương lai liệu Trung Quốc có đưa ra một tuyên bố như vậy trong khu vực Biển Đông (biển Nam Trung Hoa) – nơi mà mỗi năm có hơn 5.300 tỷ USD thương mại bằng đường biển đi qua hay không? Nhưng nếu như các dự án xây dựng đảo nhân tạo ngày càng nhiều, các tàu bờ biển, tàu chiến, trạm rađa và các phương tiện khác tập trung tại các đảo nhân tạo này (tuy bé nhưng lại có vị trí chiến lược tại biển Đông) sẽ là huyết mạch tạo cơ sở cho Bắc Kinh có công cụ cần thiết để tuyên bố và áp đặt một vùng ADIZ mới

4.                 Tổ chức hợp tác Thượng Hải (SCO)

Là một tổ chức an ninh liên chính phủ được thành lập vào năm 2001, với mục đích ban đầu là giải quyết các tranh chấp lãnh thổ giữa Trung Quốc với các quốc gia láng giềng, sau đó nâng lên thành hợp tác kinh tế giữa các nước thành viên vào năm 2003. Với các thành viên Nga, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan, Uzbekistan, Ấn Độ, Pakistan cùng các quan sát viên là Iran và Mông Cổ. Đây là một tổ chức có ảnh hưởng đến 25% dân số thế giới, có ảnh hưởng lớn không chỉ ở Trung Á mà mở rộng ra Nam Á, được coi là đối trọng với NATO. Đây sẽ là tổ chức được Trung Quốc và Nga xây dựng tạo nên một thế giới đa cực. Với tham vọng mở rộng thêm thành viên, đặc biệt là khi Iran tỏ ra quan tâm về SCO. Nếu Iran gia nhâp thì SCO sẽ kiểm soát 1/5 lượng dầu mỏ thế giới và chiếm gần 50% số dân toàn cầu.

Sức ảnh hưởng của SCO sẽ thực sự là mối đe dọa khi Nga – Trung  đạt được những thỏa thuận.

Khi những quân bài này được đồng thời lật lên hoặc theo thứ tự để trở thành “người thắng cuộc” thì Trung Quốc sẽ phải đánh lạc hướng đối phương bằng các “chiêu bài” của mình. Thủ thuật đánh cờ thì có lẽ người Trung Quốc là am hiểu nhất, nhưng luôn có yếu tố bất ngờ để “ván bài lật ngược”.

*Cua Đồng*