HÀNH XỬ CỦA TRUNG QUỐC TRÊN BIỂN ĐÔNG - CHUẨN MỰC CỦA NGUYÊN TẮC “PACTA SUNT SERVANDA”?

Tận tâm, thiện chí thực hiện các cam kết quốc tế hay còn gọi là nguyên tắc Pacta sunt servanda là một trong những nguyên tắc cơ bản của Luật quốc tế. Theo đó, mọi quốc gia đều có nghĩa vụ thực hiện tự nguyện và có thiện chí, trung thực và đầy đủ các nghĩa vụ đối với các điều ước quốc tế mà nước mình đã tham gia ký kết. Xét về hành động của Trung Quốc trong vấn đề pháp lý liên quan đến biển và hành động của Trung Quốc trong thời gian vừa qua chúng ta thấy rằng:

Thứ nhất, Trung Quốc đã tham gia những cam kết quốc tế nào trong lĩnh vực biển?

1. Trung Quốc tham gia Hiến chương Liên hợp quốc 1945, không chỉ là thành viên còn là một trong 5 Ủy viên thường trực của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (LHQ).

2. Ngày 7/6/1996, Trung Quốc tham gia Công ước Luật biển năm 1982 (UNCLOS) – sau đây gọi là Công ước 1982.

3. Năm 2002, Trung Quốc và ASEAN ký Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC).

4. Năm 2011, Trung Quốc ký Tuyên bố chung nhân chuyến thăm chính thức Trung Quốc của Tổng bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng.

Năm 2011, Trung Quốc ký với Việt Nam Thỏa thuận về những nguyên tắc cơ bản chỉ đạo giải quyết vấn đề trên biển giữa hai nước.

Thứ hai, Trung Quốc đã thực thi những điều ước quốc tế đó như thế nào?

- Đối với Hiến chương LHQ mà Trung Quốc đã tham gia với vai  trò là một thành viên của tổ chức này. Ngay tại lời mở đầu, Hiến chương quy định các quốc gia thành viên “Tạo những điều kiện cần thiết để bảo đảm công lý và tôn trọng những nghĩa vụ phát sinh từ các điều ước quốc tế và các nguồn khác của luật quốc tế đặt ra”. Nhưng rõ ràng, là một nước lớn Trung Quốc không hề giữ được vị thế của mình khi liên tục có những hành động ngông cuồng, bất chấp quy định của luật quốc tế.

- Đối với Công ước 1982, Trung Quốc liên tục có những động thái không thực hiện nghiêm túc các quy định còn ngang nhiên vi phạm đến chủ quyền của Việt Nam và các quốc gia trong khu vực biển Đông.

Năm 1998, Trung Quốc ban hành Luật về Vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa, khẳng định cả hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa đều có vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa riêng mà Trung Quốc gọi là “vùng nước phụ cận”, quy định đường cơ sở của hai quần đảo này được xác định như vùng nước quần đảo.

Rõ ràng, xét theo Công ước 1982, trên biển Đông chỉ có hai quốc gia quần đảo là Indonesia và Philippines được phép vẽ đường cơ sở theo quy định của Công ước; còn các quốc gia ven biển như Việt Nam, Campuchia, Thái Lan, Malaysia, Singapore, Brunei và Trung Quốc hoàn toàn không có quyền vẽ đường cơ sở quần đảo.

Do đó, việc Luật về Vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Trung Quốc khẳng định cả hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa đều có vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa riêng là việc làm vô lý, không chỉ vi phạm nghiêm trọng chủ quyền của Việt Nam đối với hai quần đảo này mà còn trái với quy định của Công ước Luật Biển về phương pháp vẽ đường cơ sở.

- Đối với Tuyên bố về cách ứng xử của các bên ở biển Đông (DOC) mà Trung Quốc đã ký kết với các nước ASEAN năm 2002. Theo đó, “các bên cam kết tự kiềm chế những hành động có thể làm phức tạp hay làm leo thang những tranh chấp và ảnh hưởng đến hòa bình và sự ổn định, bao gồm những hành động xâm chiếm những hòn đảo, bãi đá ngầm, bãi cát, bãi san hô và những điểm khác hiện không có người sinh sống và giải quyết những bất đồng giữa các bên theo một cách thức xây dựng”.

Tuy nhiên, trong thời gian vừa qua, chính Trung Quốc là bên đã có những hành động gây hấn làm phức tạp, leo thang các tranh chấp và làm ảnh hưởng đến hòa bình trong khu vực và trên thế giới khi tiến hành một loạt những động thái trên biển, khi đưa giàn khoan HD 981 vào thăm dò sâu trong vùng biển thuộc quyền chủ quyền của Việt Nam. Bên cạnh đó, còn sử dụng những biện pháp sử dụng vũ lực, vi phạm đến luật pháp quốc tế.

-         Đối với những Thỏa thuận song phương giữa Trung Quốc và Việt Nam

Tuyên bố và Thỏa thuận chung nêu rõ, trước khi tranh chấp được giải quyết dứt điểm, hai bên cùng gìn giữ hòa bình, ổn định trên Biển Đông, không có hành động làm phức tạp hóa, mở rộng tranh chấp; hai bên cam kết “nghiêm chỉnh tuân thủ thỏa thuận và nhận thức chung mà lãnh đạo cấp cao hai nước đã đạt được, thực hiện nghiêm túc nguyên tắc và tinh thần của Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông”.

          Rõ ràng, theo như Tuyên bố và Thỏa thuận giữa hai nước, tranh chấp giữa hai nước chưa hề được giải quyết nhưng cách mà Trung Quốc tiến hành trong những ngày qua đã chà đạp lên tất cả giá trị của những điều mà chính Trung Quốc đã cam kết tham gia.

          Qua sự phân tích,dù chỉ mới chạm đến bề mặt của vấn đề nhưng thấy rằng, Trung Quốc đã tự nguyện tham gia các điều ước quốc tế, hơn ai hết, họ nắm vững được những nội dung mình đã thỏa thuận, biết được mình được làm gì và cần phải làm gì? Rõ ràng, nhận thức của Trung Quốc là rất đầy đủ, quy định tại các điều ước quốc tế trên cũng không có những vấn đề mập mờ, không sáng tỏ nhưng hành động của Trung Quốc lại đi ngược tất cả, chà đạp lên những giá trị trong việc thực thi công lý, thực thi cam kết quốc tế. Rõ ràng, trước những hành động không phân biệt đúng – sai của Trung Quốc, không chỉ Việt Nam, không chỉ Philippines, không chỉ Đông Nam Á mà còn cần sự chung tay của cả cộng đồng quốc tế đối với một quốc gia có sự vi phạm luật quốc tế, vi phạm những nguyên tắc cơ bản của Luật quốc tế.

PTTA.